Czym jest cholesterol i profil lipidowy?

Co to jest cholesterol?

Cholesterol to potoczna nazwa 5-cholesteno-3β-olu, którego cząsteczka zbudowana jest z 17-węglowej struktury cyklopentanoperhydrofenantrenu i dołączonego do niej 6-węglowego łańcucha bocznego. Innymi słowy: Cholesterol jest substancją tłuszczową obecną we wszystkich komórkach oraz krwi. Stanowi składnik błon komórkowych, niektórych hormonów, witaminy D oraz kwasów żółciowych.

W organizmie człowieka występuje w osoczu krwi i tkankach zarówno w postaci wolnej, jak i zestryfikowanej kwasami tłuszczowymi. Cholesterol może być syntetyzowany de novo w wątrobie i jelitach w szeregu reakcji enzymatycznych, lecz większa jego część dostarczana jest z pokarmem i wchłaniana w jelicie cienkim. 

Cholesterol, podobnie jak inne tłuszcze, nie rozpuszcza się we krwi i dlatego jest transportowany w cząstkach zwanych lipoproteinami, zbudowanych z białek i tłuszczów. W tej postaci docierają do komórek docelowych, gdzie w wyniku interakcji ze swoistymi receptorami zostają wprowadzone do wnętrza komórki na drodze endocytozy.

Endocytoza- sposób przenikania większych cząsteczek do wnętrza komórki. Cząsteczki te są zbyt duże, żeby mogły być transportowane za pomocą przenośników białkowych. Dlatego przenikają do komórki w wyniku tworzenia się wakuol. Przedostają się do komórki wraz z fragmentami błony komórkowej.

Rola cholesterolu w organizmie człowieka?

• jest składnikiem budulcowym błon lipidowych: pełni funkcje strukturalne, odpowiada także za płynność błon komórkowych
• uczestniczy w przekazywaniu sygnałów, gdyż jest składnikiem otoczki mielinowej komórek nerwowych. Uznaje się, że do właściwego funkcjonowania mózgu i komórek nerwowych niezbędna jest obecność cholesterolu w ilości minimum 5%
• decyduje o aktywności receptorów i enzymów uczestniczących w różnych szlakach metabolicznych
• cholesterol jako składnik żółci pomaga w trawieniu tłuszczu
• jest prekursorem syntezy witaminy D₃ oraz hormonów steroidowych, takich jak aldosteron, progesteron, estrogen, testosteron oraz kortyzon.

Czym są lipoproteiny?

LIPOPROTEINY to związki powstające z połączenia białka i lipidów.

Wyróżnia się:

• chylomikrony
• lipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL)
• lipoproteiny o małej gęstości (LDL)
• lipoproteiny o dużej gęstości (HDL)

Cholesterol zawarty w LDL (LDL-C) potocznie określa się jako „ZŁY” CHOLESTEROL. LDL dostarczają cholesterol do poszczególnych komórek.

Cholesterol zawarty w HDL (HDL-C) jako „DOBRY” CHOLESTEROL HDL oczyszczają tkanki z nadmiaru cholesterolu i transportują ją do wątroby.

Ze względu na odwrotnie proporcjonalną zależność między stężeniem we krwi cholesterolu lipoprotein o dużej gęstości (HDL-C), a częstością incydentów sercowo-naczyniowych, uznano LIPOPROTEINY HDL ZA PRZECIWDZIAŁAJĄCE MIAŻDZYCY, a MAŁE STĘŻENIE CHOLESTEROLU HDL-C ZA CZYNNIK RYZYKA SERCOWO-NACZYNIOWEGO.

• Badania nad działaniem przeciwmiażdżycowym HDL wykazały, że w trakcie stanu zapalnego i/lub stresu oksydacyjnego HDL mają bardzo ograniczoną aktywności przeciwmiażdżycową (a wręcz właściwości promiażdżycowe).
• Wyniki badań z użyciem leków zwiększających stężenie HDL-C w osoczu/surowicy nie wykazały ich korzystnego wpływu na ryzyko sercowo-naczyniowe. 

Dlatego…

LDL-C to najistotniejszy parametr OCENY RYZYKA CHORÓB SERCOWO-NACZYNIOWYCH i ZABURZEŃ LIPIDOWYCH.

Profil lipidowy – parametry badań laboratoryjnych

Badanie jest wykonywane w celu oceny rzeczywistej gospodarki tłuszczowej (lipidowej) w organizmie.

‍Grupa oznaczeń w profilu lipidowym wykonywana jest w celu oceny ryzyka wystąpienia choroby wieńcowej. Oznaczenia wchodzące w skład profilu lipidowego są wiarygodnymi wskaźnikami prawdopodobieństwa wystąpienia ataku serca lub udaru spowodowanego zablokowaniem naczyń krwionośnych (stwardnieniem tętnic).

Ważne jest, aby zdawać sobie sprawę, że wartości te są jedynie wskazówkami, a lekarz może indywidualnie zalecić inne wartości docelowe w zależności od obecności dodatkowych czynników ryzyka, takich jak palenie papierosów, nadwaga lub otyłość oraz współistnienie innych schorzeń (na przykład cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego).

Konieczność wykonania lipidogramu dotyczy osób:

• z cukrzycą typu 2,
• z rozpoznaną chorobą sercowo-naczyniową,
• z nadciśnieniem tętniczym,
• palących papierosy,
• z BMI ≥30 kg/m² lub obwodem talii >94 cm u mężczyzn i >80 u kobiet,
• obciążonych rodzinnie przedwczesnym zgonem z powodu chorób sercowo-naczyniowych,
• z przewlekłą chorobą zapalną np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, łuszczyca
• z przewlekłą chorobą nerek oraz
• rodzinną dyslipidemią w wywiadzie.

Należy rozważyć także oznaczenie lipidogramu u wszystkich mężczyzn po 40. roku życia oraz kobiet po 50. roku życia, zwłaszcza po menopauzie.

Czynniki, które zwiększają stężenie cholesterolu i które możemy zmienić, obejmują:

• palenie tytoniu;
• brak aktywności fizycznej;
• stosowanie niezdrowej diety, zwłaszcza bogatej w nasycone kwasy tłuszczowe;
• nadwaga lub otyłość, zwłaszcza gdy tkanka tłuszczowa odkłada się w okolicach brzucha;
• spożywanie nadmiernej ilości alkoholu.

Co zrobić w sytuacji podwyższonych parametrów lipidowych?

Otrzymane wyniki laboratoryjne należy skonsultować z lekarzem, który określi kierunek leczenia.  Fundamentalnym elementem terapii jest zmiana diety i włączenie aktywności fizycznej.

W sytuacji, gdy wyżej wspomniane elementy nie poprawiają wyników krwi, specjalista włącza dodatkowe elementy leczenia:

Podsumowanie wpływu modyfikacji niefarmakologicznej na poszczególne parametry profilu lipidowego

*A, B, C – oznaczają poziom wiarygodności danych. Siłę wpływu danej interwencji oznaczono ‘+ ‘lub ‘–‘ w następujący sposób: +++, zauważalny wpływ, ++ mniej wyrażony wpływ, + niewielki wpływ oraz – brak wpływu).